सूर्यबाट पृथ्वी आज सबैभन्दा टाढा: दिन लामो, गर्मी बढी

काठमाडौं।आज पृथ्वी सूर्यबाट सबैभन्दा टाढा हुने नेपालका खगोलविदहरुले बताएका छन्। यसो हुँदा उत्तरी ध्रुवमा दिन लामो,रात छोटो र गर्मी हुन्छ। यसको विपरीत दक्षिणी ध्रुवमा जस्तै अष्ट्रेलिया,न्यूजिल्याण्डमा दिन छोटो,रात लामो र चिसो हुन्छ।

यो जानकारी शिक्षा विज्ञान तथा प्रविधि मन्त्रालय अन्तर्गतको बीपी कोइराला मेमोरियल प्लानेटेरियम तथा अब्जरभेटरी र विज्ञान संग्रहालय विकास समिति कीर्तिपुरले दिएको हो।

समितिका निमित्त कार्यकारी निर्देशक डा.सनतकुमार शर्माका अनुसार पृथ्वीको सूर्यको वरीपरी घुम्ने परिभ्रमण पथ(कक्ष)अण्डाकार छ। जसले गर्दा पृथ्वी वर्षमा एक पटक सूर्यको सबभन्दा टाढा पुग्ने गर्दछ। यसलाई सूर्यदुरुस्थ भनिन्छ।

पृथ्वी र सूर्यको सालाखाला दुरी १५ करोड किलोमिटर छ र पृथ्वीको अण्डाकार पथले गर्दा दुरीमा परिवर्तन भैरहन्छ। परिणाम स्वरूप पृथ्वी सूर्यको टाढा पुग्दा यसको गति अलि कम हुन जान्छ। जबकी सबभन्दा नजिक पुग्दा गति छिटो हुन्छ।

‘परिणाम स्वरूप यस समयमा दक्षिण ध्रुवभन्दा उत्तरी ध्रुवको दिन केही लामो हुन जान्छ’ कार्यकारी निर्देशक डा.शर्माले भने।उत्तरी ध्रुवमा पृथ्वीको ९० प्रतिशत व्यक्तिहरू र दक्षिणी ध्रुवमा केवल १० प्रतिशत व्यक्तिहरु बसोबास गर्दछन्।

पृथ्वी सूर्यबाट टाढा पुग्दा किन गर्मी हुन्छ?

पृथ्वी सूर्यको सबभन्दा टाढाको विन्दु र सबभन्दा नजिकको विन्दुमा पुग्दा केही लाख किलोमिटरको फरक परे तापनि यसले तापक्रममा त्यति परिवर्तन ल्याउँदैन। तर अनौठो कुरा के छ भने पृथ्वी सूर्यबाट सबभन्दा टाढाको विन्दुमा पुगेको समयमा (असार/साउन महिनामा) सबभन्दा बढी गर्मी हुन्छ।

यसको कारणबारे प्रष्ट्याउँदै विकास समितिले भनेको छ,‘यसो हुनुको मुख्यकारण पृथ्वी आफ्नो अक्षमा २३.५ डिग्री झुकेको हुनु हो। जसले गर्दा पृथ्वीमा ऋतुहरू परिर्वतन हुने गर्दछन्। जुलाई ६ अर्थात आषाढ २१ गते पृथ्वी सूर्यबाट टाढा रहेतापनि २३.५ डिग्री सूर्यतिर झुक्ने हुँदा यसले सूर्यको पूर्ण चमक र प्रकाशलाई अत्यधिक ग्रहण गर्न सक्षम हुन जान्छ र उत्तरी ध्रुवमा सबभन्दा बढी गर्मी अनुभूति हुन्छ।’

समितिले भनेको छ,‘उत्तरी ध्रुवमा पृथ्वीको ९० प्रतिशत व्यक्तिहरू बसोबास गर्दछन् भने केवल १० प्रतिशतमात्र दक्षिणी ध्रुवमा बसोबास गर्दछन्। यही समयमा दक्षिणी ध्रुवमा (जस्तै अष्ट्रेलिया,न्यूजिल्याण्ड आदि)सूर्यबाट टाढा झुकेको हुनाले दिन छोटो,रात लामो र चिसो हुन जान्छ।’