डेंगु सार्ने लामखुट्टे ८ सय मिटरसम्म उड्नसक्ने भएकाले घरको माथिल्लो तलामा पनि उत्तिकै जोखिम हुने विज्ञहरूको भनाइ छ । डेंगु सार्ने माध्यम के हो भनेर बुझ्न लामखुट्टेको व्यवहार बुझ्न जरुरी रहेको डा. बास्तोला बताउँछन् ।
विशेषगरी साँझ-बिहानको समयमा सक्रिय हुने ‘एडिज’ प्रजातिको लामखुट्टेको टोकाइबाट ‘डेंगु’ को संक्रमण फैलिने गर्छ । लामखुट्टे धेरै पाइने तराई-मधेसमा मात्र होइन हिमाली क्षेत्रमा समेत डेंगुको संक्रमण बढ्दै गएको छ ।
डेंगु सार्ने लामखुट्टे बिहान घाम झुल्कने बेला र बेलुका घाम अस्ताउने बेला सक्रिय हुन्छन् । डा. बास्तोलाका अनुसार घरबाहिर मात्र नभई घरभित्रै पनि यस्ता प्रजातिको लामखुट्टे हुन सक्छन् ।
डेंगुबाट बच्ने मुख्य उपाय भनेको लामखुट्टेको टोकाइबाट बच्नु नै हो । साँझ-बिहान बढी सतर्क रहनुपर्छ । घरमा जालीढोका लगाउने, झुल टाँगेर सुत्ने, साँझ-बिहान सकेसम्म बाहिर ननिस्कने, निस्कनै परे लामा बाहुला भएका लुगा लगाउने वा लामखुट्टे भगाउने क्रिम लगाएर हिँड्न सुझाव दिन्छन् डा. बास्तोला ।
सफा पानीमा, पानी जमेको ठाउँमा फुल पार्ने भएकाले डेंगु रोकथामका लागि सबैभन्दा महत्वपूर्ण काम लामखुट्टेको लार्भा नष्ट गर्नु हो । आम सर्वसाधारणले बुझेर लार्भा नष्ट गर्न सकेमा मात्र डेंगु नियन्त्रण हुने बास्तोलाले बताए ।
उनी भन्छन्, ‘मेरै घरमा लामखुट्टेको फ्याक्ट्री छ भनेर सर्वसाधरणले नबुझेसम्म सरकारले गरेको प्रयास असफल हुन्छ । सर्वसाधारणको साथ नभइ सरकार एक्लैले यो महामारी नियन्त्रण गर्न सक्दैन ।’
डा. पुनका अनुसार एउटा स्वास्थ्य मानिसमा डेढ लाखदेखि ४ लाख सम्म माइक्रोलिटरसम्म प्लेटलेट्स हुन्छ । तर डेंगुले शरीरमा प्लेटलेट्सको मात्रा घटाएर २० हजारसम्म पुयाउँछ । प्लेटलेट्सको कमीले रगत जम्न सक्दैन । बिरामीको ज्यानै जाने जोखिम हुन्छ । यसलाई डेंगु सक सिन्ड्रम पनि भन्निछ । मान्छे सक (अचेत हुने अवस्था)मा गइसकेको हुन्छ। त्यो अवस्थामा पनि उपचार पाएन भने व्यक्तिको मृत्युसम्म हुनसक्छ।
